Gedragsverandering bewerkstelligen we door te laten zien wat er goed gaat.
Onderbreek mij AUB
Provocatief coachen: Het onderbreken van je cliënt is een van beste dingen die je voor hem kunt doen!
Onderbreken helpt je cliënt.
Het durven onderbreken van een cliënt in een coachingssessie is een van de lastigste vaardigheden. Mijn deelnemers moeten dit leren in de opleiding tot provocatief coach.
Dat komt omdat ze van huis uit goede omgangsvormen geleerd hebben waar de volgende regel geldt: laat iemand uitpraten. Ook in veel coachopleidingen is dit een must. Het effect is echter dat dit meestal leidt tot langdradige en oninteressante verhalen van de cliënt.
Iemand laten uitpraten is op zich een hele goede regel. Als we die niet meer aan onze kinderen zouden leren, dan gaan zij te pas en te onpas door onze verhalen heen leuteren. Ik zie het bij mijn eigen kroost. Zodra ik met een vriendin in een geanimeerd gesprek raak, dan komt
nummer 1:
“Mamaah heb je die brief voor school met de uitwisseling van Nantes al verstuurd? Dat moet vandaag!”
of nummer 2
“Mam, zal ik je nu dat spannende deel uit het boek van de Grijze Jager voorlezen?”
of nummer 3
“Mama we zouden vandaag macarons maken en dit wil ik nu doen??!”
Elke dag is een uitdaging om kinderen te leren hun behoeftes uit te stellen. ‘Niet nu’, zeg ik, ‘je wacht met vragen tot ik uitgepraat ben met Fenna en dan beantwoord ik je vraag’. Beantwoord je als ouder direct de vraag, dan werk je mee aan hun onverzadigbare lust alles in het NU te bevredigen. En dat is kwalijk. Want uitstel van bevrediging, als je dat goed kan, is een indicator voor later succes in je werk.
Maar in de coachkamer is het anders en gebruik je de vaardigheid ‘iemand onderbreken’ voor een andere reden dan NU je behoefte te bevredigen. Iemand onderbreken betekent dat je iemand NIET zijn verhaal laat vertellen. Je onderbreekt het verhaal en dat is juist de bedoeling.
‘Zal ik u mijn hele verhaal mailen?’ ‘Nee dank je’, zeg ik dan. Omdat dit het verhaal is waar je vast in loopt en als ik je dat wéér laat vertellen, dan zit je in dezelfde shit. Het doel van onderbreken bij het provocatieve gesprek is dat je
de cliënt niet laat doorgaan met wat hij al zijn hele leven doet
Je bent in deze vorm van coaching het antwoord op iemands probleem, doordat je ook werkelijk handelt. Je stopt het verhaal. De meta boodschap naar je cliënt is:
Ik laat jou niet hetzelfde zijn als je bent geweest. En daarvoor kom je tenslotte bij de coach!
Doordat jij deze onderbreking durft te doen ben je met jouw gedrag een voorwaarde voor verandering. Dit een van de krachtigste gesprekstechnieken die ik ken.
Provocatieve technieken: onderbreken en een eigen verhaal vertellen.
Wil je provocatief coachen onder de knie krijgen? Dan word je in de opleiding hier op getraind. Deelnemers zeggen meestal: "het is voor mezelf ook verfrissend, anders draai ik door in mijn eigen verhaal"
Adelka Vendl, 20-09-2017
Provocatief coachen
In de themareeks ‘Het geheim van de smid’ zijn we op zoek naar perspectieven, methoden of aanpakken die lezers waardevol vinden voor de praktijk. Adélka Vendl beschrijft de kracht van provocatief coachen.
Het geheim van de smid (21)
Provocatief coachen
In de themareeks ‘Het geheim van de smid’ zijn we op zoek naar perspectieven, methoden of aanpakken die lezers waardevol vinden voor de praktijk. Adélka Vendl beschrijft de kracht van provocatief coachen.
Provocatief coachen is een wezenlijk andere coachbenadering. Het doel is om tegengas uit te lokken, waardoor er kracht ontstaat bij de cliënt om zijn probleem zelf aan te pakken .f te accepteren. Om provocatief te kunnen coachen, zul je een aantal in steen gebeitelde hulpverleningsregels omver moeten gooien, zoals:
Je moet voorzichtig zijn met humor, de cliënt kan zich uitgelachen voelen.
Je eerste impulsen houd je voor je.
De structuur van het gesprek bewaak jij als coach.
Je cliënt is hulpbehoevend en kwetsbaar.
Je mag zeker niet gekker doen dan de cliënt.
Het is not done stereotyperingen te gebruiken.
Het schrikt je cliënt af als je hem uitdaagt.
Provo-care komt uit het Latijn. Het betekent: reactie ontlokken of naar voren roepen. In de loop van de tijd heeft het woord ‘provocatief’ een negatieve bijklank gekregen: ‘sarren’, ‘treiteren’ of ’het bloed onder je nagels vandaan halen’. Maar wie provoceren op de juiste wijze gebruikt, kan op een liefdevolle manier verbinden.
En als er één ding is gebleken uit alle metastudies van de effectiviteit van coaching, is het wel dat de relatie met de therapeut (coach) de belangrijkste indicatie is of de coaching slaagt of niet. Het hebben van empathie is bijvoorbeeld een grote voorspeller voor goede therapie-uitkomsten (Burns & Nolen-Hoeksema, 1992).
De provocatieve coach doet daar, in tegenstelling tot wat je zou verwachten, juist erg veel aan.
De hoogste vorm van verbinding:
Traditioneel coachen is een serieuze zaak. Alles wat de coach doet, wordt omgeven door een uitstraling van wijsheid, deskundigheid of een helpende houding. Hulpvaardigheid kan een onderstroom hebben van hooghartigheid: ‘Ik weet wat goed voor je is’. En dat voel je als cliënt. Dat is het fnuikende probleem van hulp verlenen: eigenlijk wil je dat wat goed is voor iemand, opleggen. Het is vaak niet de bedoeling van de coach, maar het gebeurt toch. Provocatief coachen legt dit mechanisme bloot en onttrekt zich hieraan.
De provocatieve coach kiest een wezenlijk andere benadering, vanuit een verwonderende, humoristische en haast kinderlijk-nieuwsgierige houding.
De provocatieve coach maakt zich los van het deskundige juk.
En daardoor heb je ineens veel meer contact met je cliënt: je lacht samen, je krijgt authentiekere reacties en het is altijd interessant.
Een voorbeeld:
Neem Pieter. Hij komt bij mij omdat hij zichzelf te weinig profileert in het bedrijf. Hij is te aardig voor zijn medewerkers, lost alles voor ze op, maar komt niet hogerop.
Ik zeg: ‘Mensen die zichzelf niet op de voorgrond stellen, zijn juist echt aardig! Je team kan op je rekenen en jij hebt echt hart voor je mensen. Je wordt hemelhoog gewaardeerd!’
Pieter is verbaasd. Als ik hem geruststel dat aardig zijn hem veel krediet geeft, vraagt hij: ‘Meen je dit nou?’
Zo komt er direct beweging.
Ik zeg: ‘Natuurlijk, maar dat zeg je toch zelf, er is toch een belangrijke reden voor aardig zijn?’ Door deze uitspraak geef ik Pieter meer gelijk dan hem lief is en sluit ik helemaal aan bij zijn beleving.
Je kunt dit soort uitspraken alleen maar doen als je als coach ook écht de voordelen van dit gedrag kunt inzien. En als je dat kunt, ben je empathisch.
In deze benadering leg je de nadruk op de goede kanten van zijn probleem. Wonderlijk genoeg voelt Pieter zich echt gehoord. Hij zegt: ‘Je hebt daar wel een punt. Ik wilde een lezing geven aan managers in onze organisatie hoe ze zich weer écht kunnen verbinden met medewerkers. Want dat is bij ons dramatisch slecht.’
Pieter is immers niet voor niets zo hulpvaardig. Hij heeft een geldige reden en dat snapt de provocatieve coach. Je doet hier drie dingen in één: goed luisteren, begrijpen en aanmoedigen. Precies dat wat nodig is om een uitmuntende vorm van verbinding te creëren.
Alleen gebeurt het paradoxaal.
Maar er gebeurt meer. Pieter wordt eigenaar van zijn probleem. Doordat de provocatieve coach benadrukt dat het goed is wat Pieter doet, gaat hij protesteren. Als hij dit verwoordt, is de kans groot dat hij wat gaat doen aan zijn probleem. Je moet het hebben van een probleem immers goed ‘verkopen’ bij de provocatieve coach; die test voortdurend de motivatie van zijn cliënt.
Ik zeg op een plagerige toon, waarbij ik net doe of ik met hem samenzweer: ‘Je wilt toch niet zo worden als Arnout, je bazige collega waarover je me vertelde, die alleen uit is op kijk-mij-nou-goed-zijn?’
Pieter: ‘Dat klopt, maar hij heeft al wel promotie gemaakt en dat gun ik mijzelf ook. Ik kan wat van hem leren.’
Uiteindelijk is het effect van provocatief coachen dat Pieter eigenaar wordt van zijn probleem. Het zit in de menselijke natuur om je te verzetten, en dat doet Pieter ook.
En stel je voor dat Pieter zou zeggen: ‘Ja dat is waar, ik ben gewoon niet zo’n type dat zichzelf overduidelijk profileert. Het zit bij mij in de inhoud.’ Dan is dat net zo’n goede uitkomst als de protestreactie. De provocatieve coach is realistisch: niet iedereen kan en h.eft te veranderen. Het geheim zit ‘m erin dat acceptatie van de probleemsituatie ook een goede uitkomst is.
Realistische obstakels
Als Pieter dan toch wil werken aan het zichzelf meer profileren, dan is de opstelling van de provocatieve coach: eerst zien, dan geloven.
Een van de technieken is om allerlei moeilijkheden en tegenwerpingen op te werpen. In feite versterk je dan het script: ‘Hoe om te gaan met lastige situaties met mijn nieuwe gedrag?’
We weten immers uit onderzoek van Gollwitzer (1999) dat als je sterke plannen maakt bij lastige situaties, je beter de verleidingen en terugval kunt weerstaan.
Dus ik zeg tegen Pieter: ‘Maar je gaat nu toch je medewerkers niet laten zitten? Dat je ineens helemaal niet meer op de afdeling te vinden bent. Of dat je retorische vragen gaat stellen: Hoe zou jij dit oplossen? Dat is verraad!’
Pieter: ‘Nu je het zegt, ze kunnen best meer zelf, ik ben soms wel te snel met het toeschieten van hulp.’
Liefde en humor
Zonder liefde en humor in je coaching bereik je niets.
Frank Farrelly (1974), de grondlegger van provocatief coachen zei: ‘Provocative coaching is like the banter between good friends.’
Dat kun je toch niet maken, om dat allemaal te zeggen?
Als je voorbeelden leest van hoe een provocatief gesprek eruitziet, denk je al gauw: Dat is toch niet empathisch?!
Dat kun je toch niet maken, om dat allemaal te zeggen? Dat kan wel, als je leert om je uitdagingen met warmte te brengen.
Je plagerijen moeten absoluut liefdevol zijn. Er zit altijd een spanning op de coach – cliënt relatie, omdat de cliënt zijn probleem moet blootgeven en dat voelt ‘naakt’ en kwetsbaar. Juist door de ander met humor en uitdaging te behandelen, smelt die kwetsbaarheid als sneeuw voor de zon.
Literatuur
Burns, D. & S. Nolen-Hoeksema (1992). Therapeutic empathy and recovery from depression in cognitive-behavioral therapy: A structural equation model. Journal of Consulting and Clinical Psychology, Vol 60(3), juni 1992, 441-449.
Farrelly, F. & J.M. Brandsma (1974). Provocative Therapy. California: Metapublications.
Gollwitzer, P.M. (1999). Implementation intentions: Strong effects of simple plans. American Psychologist, 54(7), 493–503. http://doi.org/10.1037/0003- 066X.54.7.493
Vendl, A. (2011). U lijkt mij een vrij hopeloos geval. Zaltbommel: Thema.
Adélka Vendl is arbeids- en organisatiepsycholoog, schrijft artikelen in Nederlandse en internationale bladen, geeft gastlessen aan de Universiteit en doet onderzoek naar coachingspsychologie. Zij heeft een eigen praktijk en opleidingsbureau, gespecialiseerd in provocatieve opleidingen. Haar steentje aan een betere wereld draagt ze bij als psycholoog bij www.tcfs.org, waar ze talentvolle vrouwelijke leiders begeleidt.
E-mail: adelka@vendl.nl
Meer informatie over provocatief coachen?
Opleiding tot provocatief coach
Boek van Adelka Vendl over provocatief coachen
Aanbeveling Jeffrey Wijnberg
Jeffrey Wijnberg heeft een aanbeveling geschreven voor mijn boek U lijkt me een vrij hopeloos geval.
Herdruk boek 'U lijkt me een vrij hopeloos geval'.
Aanbeveling door Jeffrey Wijnberg
Als fanatieke beoefenaar/docent provocatieve therapie is het geweldig om mee te maken wanneer een collega dezelfde passie als jij deelt. Zo iemand is Adélka Vendl. Haar boek met de provocatieve titel U lijkt me een vrij hopeloos geval is een uitgave om jaloers op te zijn.
In de herziene druk, waarin ze een aantal hoofdstukken heeft herschreven, gaat Adélka nog verder op zoek naar wat de provocatieve stijl zo uniek maakt; en nog belangrijker: wat de bewezen effecten zijn van deze vorm van coaching en therapie. Dat is een belangrijke bijdrage omdat de provocatieve stijl het nodig heeft om bij een nog bredere groep van professionals geaccepteerd te worden. ‘Evidence based’ is nu eenmaal de eis van deze tijd; en Adélka probeert op de vraag ‘wat maakt de provocatieve stijl zo effectief?’ een adequaat antwoord te vinden. Aanstekelijk is vooral de nieuwsgierigheid die de schrijfster aan de dag legt.
Met dit vernieuwde boek wordt duidelijk dat de hele club van geestelijke hulpverlening niet meer om de provocatieve stijl heen kan. Samen met Jaap Hollander heb ik de basis gelegd om de provocatieve stijl leerbaar te maken. Adélka Vendl draagt hier voor een belangrijk deel aan bij.
Jeffrey Wijnberg,
Groningen 12 augustus 2017
Pas toch op met humor ;)
Wetenschappers schrijven onbedaarlijk saai - er kan zelden een lachje af, een aardige anekdote of een mooie metafoor is ver te zoeken. Maar goed ook of mag het ook wel eens iets minder serieus..?
Wetenschappers schrijven onbedaarlijk saai - er kan zelden een lachje af, een aardige anekdote of een mooie metafoor is ver te zoeken. Maar goed ook of mag het ook wel eens iets minder serieus..?
Lees het artikel hier
