DÉ 7 MANIEREN OM PROVOCATIEF MET BOZE CLIËNTEN TE DEALEN

t

Embed Block

Add an embed URL or code. Learn more

Provocatief coachen: 46 voorbeelden en technieken

In dit artikel leer je de beste tips en voorbeelden over provocatief coachen/provocatieve therapie en provocatieve gespreksvoering. We gaan in dit artikel kijken naar Nederlandse tips en voorbeelden van onder andere Anneke Dekkers, Karin de Galan, Peter Dalmeijer en Adélka Vendl kijken.

WAT IS PROVOCATIEF COACHEN? DE BETEKENIS VAN PROVOCATIEF COACHEN…

Bij provocatief coachen handel je met de overtuiging: je moet mensen soms pijn doen om meer pijn te voorkomen. Zachte heelmeesters maken namelijk stinkende wonden.

Provocatie leidt tot motivatie voor verandering!

Provocatieve technieken kunnen voor tientallen doeleinden gebruikt worden. Soms zijn mensen bijvoorbeeld verliefd/verknocht geworden aan hun probleem. Ze hebben erin geïnvesteerd en zich ermee geïdentificeerd. Dan is provocatief coachen hier een geschikte tool voor.

HET ONTSTAAN VAN PROVOCATIEF COACHEN (provocatieve gespreksvoering)

Maar laten we bij het begin beginnen: het ontstaan van provocatieve therapie... Therapeut Frank Farelly, overleden in 2013, volgde de Rogeriaanse school, waarbij je vooral moest luisteren naar de client.

Hij ontdekte dat er manieren zijn waarbij je effectiever de dieper liggende niveaus van de client kunt raken. Hierbij ging Farelly uit van een nieuwe set vooronderstellingen die later de principes van provocatief coachen zouden worden.

DE 6 VOORONDERSTELLINGEN (PRINCIPES) VAN PROVOCATIEF COACHEN

Peter Dalmeijer heeft zes principes van provocatief coachen geformuleerd:

1. De kwetsbaarheid van cliënten wordt zo vaak overdreven. Ze kunnen best wel wat hebben!

2. Het kan erg effectief zijn om 'liefdevolle/therapeutische wreedheid', 'blijmoedig sadisme', 'hardhandige liefde' en 'genezende humor' te gebruiken. Om steeds maar serieus met de klant mee te gaan, noemt Farrelly 'misplaatste vriendelijkheid.'

3. Mensen hebben een uitdaging nodig om vervolgens, als antwoord daarop, te veranderen en te groeien.

4. Als je ervoor kiest, kun je veranderen.

5. Hoe erg of lang de situatie er al is, cliënten hebben veel grotere mogelijkheden om iets te veranderen dan therapeuten aannemen.

6. Hoe de cliënt zich ten opzichte van de therapeut gedraagt, is een vrij nauwkeurige afspiegeling van hoe hij zich in andere relaties gedraagt.

WAAROM WERKT PROVOCATIEVE THERAPIE?

95% van de cliënten kwam na de eerste maal bij Farrelly terug. Hun redenen waren:

• Hij heeft door wat ik mezelf allemaal aandoe.

• Hier gebeurt er tenminste iets. Hij is niet bang om de kern aan te pakken.

• Hij heeft mij door en we kunnen er ook nog om lachen!

• Wat hij zegt is niet zo leuk, maar er is erg goed contact. Hij zegt tenminste wat hij vindt.

Daarnaast gebruikte dr. Milton Erickson vaak provocatieve technieken - om precies te zijn: het voorschrijven van het symptoom - doordat ze perfect te gebruiken zijn als patroononderbreking. Doordat je het negatieve gedrag bevestigt, doorbreek je het patroon dat de client al jaren van iedereen te horen krijgt en laat je de cliënt terugvechten naar het positieve.

Tot slot maakt provocatieve gespreksvoering gebruik van het principe van omgekeerde psychologie. Doordat de client verliefd is geworden op zijn probleem, werkt het zo goed om het probleem minder 'spannend' te maken. Je maakt het probleem verplicht. Je 'spuugt zo in iemands soep'. Ze kunnen het nog wel eten, maar ze zullen er niet van genieten.

Bovendien kun je dankzij provocatief coachen ingesloten opdrachten, oftewel indirecte suggesties (subliminale beïnvloeding) in je bemoediging plaatsen. Een simpel voorbeeld hiervan is: 'Dat hoeft toch helemaal niet: je droom waarmaken, Debbie!'

LIEFDEVOLLE VOORWAARDEN OM TE PROVOCEREN/PLAGEN

Voor provocatieve gespreksvoering zijn er een aantal belangrijke voorwaarden waar je op moet letten.

We nemen de client serieus, niet het probleem!

De zaken die je in onderstaande lijst tegenkomt, zijn niet alleen voorwaarden voor provocatief coachen, ze zijn ook onderdeel van de essentie van provocatief coachen. Zorg dus dat onderstaande zaken eerst in orde zijn:

• Liefde

• Warmte

• Humor

• Rapport

• Zorgvuldigheid

• Respect

• Kalibreer de reacties van de client op het begin. Voer een provocatie uit, merk de non-verbale reactie op en vraag wat die reactie betekent.

Pas als bovenstaande voorwaarden er allemaal zijn, komt:

• Uitdaging

• Provocatie

• Plagen

Scheid dus de volgende zaken van elkaar:

• De intentie

• Het doel

• Het gedrag

• De techniek

DUS: LEEF EERST MEE vóór je begint aan provocatieve gespreksvoering

Je volgt de client en je maakt rapport. 'Het is een gemis, afschuwelijk dat dit gebeurt, je zult ongetwijfeld vaak verdrietig zijn.' En daarna vertrouw je absoluut op de kracht van de client. Voor 100%.

Laten we hieronder naar de tips en voorbeelden kijken van onder andere Anneke Dekkers en Karin de Galan. Hun boek vind je onderaan dit artikel.

PROVOCATIEVE TECHNIEK 1: ADVOCAAT VAN DE DUIVEL - Voorschrijven van het symptoom / probleem

Spreek uit wat je 'het duiveltje in de ander' hoort zeggen. Ondersteun het destructieve gedrag (en in de volgende paragraaf ga je ook leren om de voordelen van dat gedrag op te hemelen).

Dit werkt zo goed omdat het een harde patroononderbreking is. Je maakt het symptoom verplicht en je moedigt het probleem aan. Je 'spuugt zo in iemands soep'. Ze kunnen het nog wel eten, maar ze zullen er niet van genieten.

Bovendien: doordat je het negatieve bevestigt, doorbreek je het patroon dat de client al jaren van iedereen te horen krijgt ('Je moet stoppen met roken, het is slecht voor je...') en laat je de cliënt zelf terugvechten naar het positieve. Dit is iets wat de client nog nooit eerder heeft gehoord / gedacht / gedaan / gevoeld.

De therapeut neemt dus de 'Satanrol' aan om partij te kiezen voor de negatieve kant van de cliënt. De therapeut moedigt de client aan om deze negatieve kant voort te zetten. Overtuig de ander dat hij/zij meer van het gedrag moet vertonen dat het probleem veroorzaakt:

• Erickson kreeg een client die wilde afvallen, maar ze kwam juist steeds aan. Ze haatte afvallen. Dus eiste Erickson dat ze precies 11 pond moest bijkomen die week. Ze doet het tegenovergestelde en valt juist af, óf ze komt 11 pond aan en heeft dus controle over haar gewicht. Dat is de vooronderstelling.

• Een kind sloeg constant met deuren. Terwijl het kind iets anders leuks aan het doen was, zei Erickson: “Wil je alsjeblieft de deur dichtslaan? Dankjewel.” Het kind deed het. “Doe het nog een keer.” Dankjewel. Doe het nog een keer.” Dankjewel. Doe het nog een keer. Ik sta erop.” “Maar ik ben mijn plaatjesboek aan het lezen.” “Aan de manier waarop je het deed dacht ik dat je het leuk vond.” “Ik hou echt niet van deuren slaan!”

• Gewoon lekker blijven vastlopen.

• Wedden dat je niet kunt doen? Wedden dat je het mij niet kunt bewijzen?

Provocatieve techniek 2: Advocaat van de duivel - Verdedigen van het probleem / het probleem ontkennen

Wat doen advocaten? Ze zoeken naar argumenten! Dit kun je doen door allerlei voordelen van het probleem te bedenken en te benoemen.

• 'Ik zou gewoon zo blijven. Fijn toch? Waarom veranderen?'

• Waarom zou je, het gaat toch wel lekker joh, lekker niks doen.

• 'Dat is geen probleem, maar een kwaliteit! Dat is goed! Wat fijn!' Noem de voordelen. 'Maar...' 'Lijkt me ook prima.'

• 'Nou, eerlijk gezegd hoopte ik dat je een wat interessanter probleem had waar we echt onze tanden in konden stukbijten.'

• 'Waarom zou je van het probleem af willen? Dat is juist goed! Kijk naar al deze voordelen!'

• Tegen iemand die graag zijn/haar achtbaan-angst wil overwinnen: 'Waarom zou je ook meegaan in de achtbaan? Íemand moet de tassen vasthouden!

• 'En dat is maar goed ook, dan heb je geen last van... {'nadelen' van het bereiken van het doel}'

• 'Wie zit er te wachten op een betere en gezonde ik? Nee, beter de status quo in stand houden en niet teveel verwachtingen scheppen die we toch niet kunnen waarmaken.

• Waarom zou je sporten? Nu heb je ten minste genoeg tijd om Netflix te kijken. En dan hoef je ook niet dat sportschool-abonnement te betalen, waar je toch niet naartoe gaat. En je hebt minder vuile was.

• Afvallen? Nee joh. Dikke mensen worden juist altijd als leuk en gezellig ervaren.

• Lach niet zo. Zo verknal je het. Straks word je nog gelukkig!

• Gewone mensen hebben daar misschien last van... Maar jij bent zo geweldig en geniaal dat je helemaal geen last van het probleem van de huidige situatie kunt hebben.

• Heb als advocaat van de duivel ook 'verwondering' voor de cliënt: 'Wauw, dat vind ik echt heel knap van je! Iedereen heeft maar die sociale druk om te gaan sporten en gezonder te leven, maar jou lukt het om gewoon dicht bij jezelf te blijven!'

Provocatieve techniek 3: Het doel betwisten / er geen geloof in hebben dat het goed komt

Je doorbreekt het patroon van goedbedoelde bemoedigingen die iedereen maar steeds geeft. Je laat zien dat je er geen geloof in hebt dat het doel behaald kan worden. Je creëert hierdoor veel meer brandstof om het doel wél te gaan behalen. Daarnaast wordt de negatieve kant overdreven. Dit is hierdoor misschien wel de meest letterlijke vorm van provoceren zoals we het kennen.

'Ik heb al zoveel geprobeerd...'

• Overtuig de cliënt dat het doel onmogelijk is te behalen.

• 'Inderdaad, gaat dat überhaupt wel lukken... Zit het wel in je, Frank?'

• 'Klopt. Je kunt het inderdaad niet. Zelfs niet een beetje. Of niet dan? Of zeg ik nu iets raars?'

• Beschrijf ook de nadelen van het doel van de ander: 'Volgens mij kun je dat helemaal niet. Gaat je toch nooit lukken. Want... {Allerlei redenen en alle nadelen van het doel benoemen}'

• 'Je geeft je er gewoon aan over. Dat is de natuur. Daar heb je geen keuze in. De natuur is sterker dan ons. Dat is normaal.'

• 'Ik schat je niet veel hoger in.'

• 'Het zit niet in je, je bent niet uit het juiste hout gesneden.'

• 'Oh dat herken ik, mijn lieve broer had dat ook. Ik hou van hem maar het is hem ook nooit gelukt.'

• 'Waarom zou het nu wel lukken? (Vraag om bewijs)'

• 'Een eigen zaak, wie wil dat nou? Mijn advies is: gewoon bij die verzekeringsmaatschappij blijven. Er zijn al miljoenen coaches in Nederland. Dan blijf je toch gewoon minder verdienen in loondienst. Dan doe je toch gewoon 3 banen en 4 relaties.'

• Je bent daar toch te jong voor? Daar heb je ervaring voor nodig.
  Of: Je bent daar toch te oud voor...

Provocatieve techniek 4: De vier 'Spreek-modi'

Farrelly heeft vier spreek-modi bedacht die je als tool kunt inzetten:

1. De relegieus-moraliserende modus: het bestraffende vingertje, bazig, bevelend en autoritair. Ook spreuken, citaten en slogans.

2. De platte taal/straattaal-modus: met krachttermen, dubbelzinnigheden en 'populaire uitdrukkingen.'

3. Lichamelijke modus: een gevoel uitdrukkend, erg non-verbaal reagerend, gebarend, sterke gezichtsexpressie en bewegingen.

4. Beroepsjargon: therapeuten-jargon of het jargon van de client hanteren, dus moeilijke woorden en serieuze taal. Dit uit zich in gewichtig gedrag.

Provocatieve techniek 5: Absurde oplossingen en verklaringen

Laat zien hoe, met een absurde oplossing, en ga die oplossing ook verder uitwerken. Gebruik hierbij ook: 'Ja en...' En laat zien hoe die oplossing uitgewerkt wordt.

• Anneke Dekkers / Karin de Galan: 'Dus hoe krijgen we het voor elkaar dat mensen precies de goede reactie geven? Exact! Een bord voor je hoofd, met een applaus-metertje: 'voor deze prestatie verdient ze dit.'

• Anneke Dekkers / Karin de Galan: 'Wij gaan een apparaat op de markt brengen die {oplossing voor het probleem}. We worden rijk. We doen de aandelen 50/50.'

• Anneke Dekkers / Karin de Galan: 'Oké regisseer mij maar. Wat moet ik nou gaan zeggen? Hoeveel waardering moet ik je nu geven? Hoe zal ik dat geven? Met welke woorden?'

• Bij borstkanker: 'Die ander borst moet je dan extra gaan etaleren, zo een beetje naar rechts draaien!'

• En wiens schuld is dat? Geef dan de schuld aan iemand anders.

Of bedenk een absurde verklaring voor het probleem.

• 'Weet je, het is gewoon heel logisch! Het komt gewoon door...'

Provocatieve techniek 6: Liefdevolle omgekeerde psychologie (dit is zelfs non-provocatief)

De techniek die je nu gaat leren, is een prachtige manier van provocatief coachen, terwijl het eigenlijk totaal niet provocatief is. Het veroorzaakt echter wel degelijk het effect van provocatief coachen.

Eerder in dit artikel leerde je al dat je bij provocatief coachen gebruikmaakt van omgekeerde psychologie. Nu zal je er misschien automatisch van uitgaan dat omgekeerde psychologie een wat 'provocatieve' ondertoon heeft, maar het kan ook met een zachte, opluchtende en bevestigende ondertoon! De beste manier om dit uit te leggen, is door middel van een voorbeeld:

Ik zei eens tegen mijn salsa-dansleraar: 'Het zou mooi zijn als ik voor Beginners 3 zou slagen.' Waarop mijn leraar antwoordde: 'Eigenlijk niet toch? Je kunt alles van Beginners 2 al, en bovendien gaat het om het plezier. Zelfs de stapjes van Beginners 1 zijn al genoeg om een leuke avond te hebben.'

Wat warm, geruststellend en... Niet echt provocatief! Dit is een 'provocatieve' bemoediging die mijn perfectionisme aanpakte door me met warmte en vertrouwen gerust te stellen dat het nu ook al goed is, en dat is een fijn gevoel.

Provocatieve techniek 7: Humor, spot en overdrijven (van het negatieve zelfbeeld van de cliënt)

Bij deze techniek gaat het erom samen om het probleem te lachen en de spot ermee te drijven. Laat zien hoe belachelijk het probleem is, of hoe belachelijk het is om de realiteit te willen veranderen. Schaterlach alvast. Bij deze techniek is het belangrijk dat simpelweg ironie en sarcasme geen provocatieve techniek is.

• 'Ik heb iets groots gedaan en ik krijg geen erkenning.' 'Is het andersom ook waar? Dus dat je heel veel complimentjes krijgt voor iets kleins dat je hebt gedaan?'

• 'Je boosheid is inderdaad heel erg duidelijk en goed zichtbaar. Als kinderen je 's nachts op straat tegenkomen, zullen ze goed schrikken!'

• '50 jaar? Je lijkt wel 60 als ik je zo bekijk.'

• 'Ik ben zo blij dat ik jou niet ben.'

• 'Hoe krijg je het steeds maar weer voor elkaar om al die mensen iedere keer opnieuw weer naar jouw klaagzang te laten luisteren?'

• 'Ik denk niet dat ik het in me heb om pianist te worden.' 'Heb je jezelf wel eens in de spiegel bekeken? Net een jostiband!'

• 'Ja, laat je longen lekker wegrotten. Best leuk.'

• 'Wow, hoe houdt je vrouw het met je uit?!'

• 'Goed beschouwd kan ik die zachte eitjes zoals jij niet uitstaan, maar...'

• 'Ben ik even blij dat ik niet zo ben.'

• 'Geloof je in reïncarnatie? In het volgende leven wens ik je meer geluk!'

• 'Ik leef op het randje van waanzin.' 'En u komt voor het laatste zetje?'

• Overdrijf culturele stereotypen.

• 'Dus je bent al een tijdje vrij depressief? Nou, je komt bij mij meer over als een plant. Een plant die alleen ademt als het water gegeven wordt.'

• 'Je vindt jezelf oud? Heb je al een rollator aangeschaft?'

• 'Dat je überhaupt nog een glimlach op je gezicht kunt krijgen en niet voortdurend depressief op de bank ligt!'

• 'Je hebt gewoon geen ruggengraat, slappe hap. Macaroni en spaghetti.'

• 'Even serieus: eigenlijk is het heel triest... Kansloos!'

• 'Met zo'n kop en instelling word je geen coach. Je gaat mensen tot zelfmoord drijven.'

• 'Onzeker? Je bent gewoon een schijterd.'

• Geef de ander een bijnaam.

• 'Ik ben zo naïef... Ik heb 1.000 euro besteed aan Jia Ruan voor een online training waar ik niks mee doe.' 'Naief? Dat is licht uitgedrukt. Ik denk dat je bankiers en politici nog blindelings gelooft.'

• Ben je tegen beperkende gedachten aan het coachen, bevestig en generaliseer de beperkende gedachte dan: 'Ja, dat klopt. Je bent daar inderdaad echt heel slecht in, je bakt er niks van. Heb je überhaupt wel ...-vaardigheden? Klop, altijd, je hele leven, iedereen.'

Provocatieve techniek 8: Imiteren/nabootsen

Spiegel de client, bijvoorbeeld als hij/zij te veel wil. Dit geeft een lachspiegel-effect.

• Zet ook een gekke stem op.

• Overdrijf het gedrag en de non-verbale houding.

• 'Zie je hoe je kijkt terwijl je het zegt? Ik vind het moeilijk ook nog om zo'n gezicht te trekken, en jij kijkt al jaren zo.'

• Iemand die veel zorgt: schetsen hoe ze als soort superman voor iedereen moet zorgen.

Provocatieve techniek 9: Twee keer 'jojo-en' tussen overdrijven en ontkennen

Net as de client meegaat, pak je de andere kant. Gebruik hiervoor de voorgaande paragrafen over de technieken 'overdrijven' en 'ontkennen'.

Provocatieve techniek 10: Tegen de gedragsregels van een professionele coach ingaan

• Onderbreek je gesprekspartner.

• Bewandel irrelevante zijpaden zodat het niet meer over de kern van het probleem gaat.

• Doe alsof je door van alles wordt afgeleid.

• Beredeneer in cirkels: zorg dat het gesprek steeds in herhaling valt.

• Verander snel abrupt van emotionele toestand.

• Reageer op de woordkeus.

• Doe alsof je je verveelt.

• Zwart-wit maken: een middenweg bestaat echt niet. Geef bijvoorbeeld drie opties.
  Ben je:
  A: uitzonderlijke goed
  B: gemiddeld
  C: Erg slecht?

• Spelen alsof je dom bent: verlaag je intelligentie en doe alsof je het niet begrijpt.

• Raak de cliënt aan.

Provocatieve techniek 11: Positief affirmeren op het eind

Door de warme ondertoon én de verwarring die is ontstaan, is de client in een uitstekende toestand waarin hij suggestibel is voor positieve affirmaties (hypnotische suggesties).

Dit was het artikel met tips en voorbeelden - Schaf ook de boeken van de auteurs aan (Tip)

Dit was het artikel over provocatief coachen. Wil je meer informatie, casussen en voorbeelden over provocatieve gespreksvoering? Schaf dan de boeken aan van de auteurs die hier geciteerd zijn. Neem onder andere een kijkje in het boek van Anneke Dekkers en Karin de Galan: 'Provocatief Coachen - plaag je klant de goede kant op', 2015. Bekijk ook de video's van Adélka Vendl.

Op jouw succes!

Adélka Vendl: U lijkt me een vrij hopeloos geval € 22,95

Anneke Dekkers:  Provocatief coachen € 24,95

Kijk ook eens in onze provocatieve bibliotheek

Charlotte Cordes und Noni Höfner | Lachen und loslassen

Klik hier voor de PFD versie

Provoceer eens

Hoe ga je om met clienten die je zorgvuldig overwogen adviezen in de wind slaan? Dit artikel van Michael Bergkamp legt het je uit! Hij is werkzaam in de GGZ en beoefent daar met plezier provocatieve therapie.

Klik hier

NLP-opdracht: modelleren van provocatieve coach

Tot voor kort zou ik het heel onwaarschijnlijk hebben gevonden dat een coach een uitspraak als in de afbeelding hiernaast zou doen met een positieve intentie. Tijdens een workshop van Adelka Vendl bij UNLP over ‘provocatief coachen’ werd ik verrast door het positieve effect en de mogelijkheden van deze methode. Super interessant! In haar verwondering en nieuwsgierigheid herken ik mezelf en de liefdevolle houding en humor spreken me heel erg aan. Om die kant verder te kunnen ontdekken en ontwikkelen heb ik haar attitude in coaching als onderwerp gekozen voor de modelleeropdracht.

Vooraf

Omdat provocatief coachen de basis vormt van mijn modelleeronderwerp heb ik eerst wat theorie over deze methode op een rijtje gezet.

‘Het doel van provocatief coachen is tegengas uitlokken bij de client en deze in de goede richting buigen namelijk tegen het zelfbeschadigende gedrag (niet tegen de client zelf). Door de client te plagen en uit te dagen worden de gevoelens, denkpatronen en het gedrag die de client op dat moment heeft duidelijk. Je maakt dit helder door op een overdreven en zeer beeldende manier terug te geven wat je ziet. Het is wel echt iets anders dan je client zomaar uitdagen of confronteren. Je neemt het probleem zeker wel serieus alleen met de beleving van de client ga je aan de haal.

De basiselementen in provocatief coachen zijn:

Humor: het kan enorm bevrijdend zijn om te lachen om dingen waar we onszelf mee dwarszitten. Er komt meer ruimte om anders naar je situatie te kijken. Het werkt relativerend. Door een karikatuur te maken van het wereldbeeld van de client en het niet helpende gedrag kan men lachen om de eigen situatie.

Liefde: hoe minder afstand er is tussen coach en client, hoe meer je je kunt permitteren provocatie en uitdaging in te zetten. Verbinding tussen coach en client speelt hierbij een belangrijke rol!

Uitdaging: uitlokken, wakker maken en prikkelen omschrijven het beste wat er gedaan wordt. Verschillende technieken worden hiervoor gebruikt.

Deze 3 eenheid als basisstructuur maakt de methode juist uniek.’

Wat specifiek en hoe heb ik gemodelleerd? En met welk doel?

Wat mij opviel tijdens de workshop was Adelka’s spontaniteit en verbondenheid tijdens coach gesprekken. Zij straalt veel liefde uit en kan tegelijkertijd rake uitspraken doen waarmee ze de client uitdaagt. Ik heb specifiek twee belangrijke elementen van de attitude gemodelleerd: de verbinding met de client en de expressie, m.n. in humor. Om te onderzoeken welke eigenschappen en vaardigheden mijn model daarvoor inzet haal ik veel informatie over haar persoonlijkheid, achtergrond en motivatie uit haar boek. Adelka was bereid om in een interview toelichting te geven op wat ik zie als bijzondere kwaliteit: in verbondenheid de client op een liefdevolle manier uitdagen. De details in de structuren en patronen van mijn model heb ik ook in demo’s bestudeerd, ze vergeleken met die van andere coaches en in oefengesprekken uitgetest. Mijn doel is, in de periode tot aan de certificering, deze kwaliteit in communicatie verder te ontwikkelen. Omdat humor een belangrijke waarde is wil ik dat ook in reguliere coachgesprekken op een passende manier gebruiken.

Attitude Adelka Vendl, waarnemingen en informatie uit het interview.

In het vergelijken van Adelka’s houding met die van mij ontdekte ik dat een aantal beperkende overtuigingen ervoor zorgen dat ik het nog lastig vind om:

• De verwachting dat de client in beweging komt en zal veranderen los te laten. Hierdoor ervaar ik op sommige momenten meer spanning tijdens coach gesprekken. En juist door te ontspannen in een gesprek krijgt creativiteit en humor meer ruimte. Beperkende overtuiging: ik ben niet goed genoeg als ik geen resultaat merk.

• Een onderscheid te maken tussen dat wat als probleem wordt ervaren en de beleving ervan. Hoe is het mogelijk om met humor de client bewust te maken van zijn/ haar gedrag en tegelijkertijd het probleem serieus te blijven nemen? Beperkende overtuiging: als je iemand serieus neemt dan lach je niet.

Een visualisatieoefening en het installeren van een anker zorgen voor een gevoel van vrijheid en zelfvertrouwen in gesprekken. Steeds minder vaak zoek ik alleen externe bevestiging. Vaker stap ik van tweede in eerste en derde waarneempositie. Vanuit een ander perspectief maak ik dan een interne voorstelling en daardoor reageer ik anders.

Observatie van woorden, tonaliteit en fysiologie bij mijn model (in provocatief coachen).

• ‘Doordat de afstand tussen coach en client letterlijk klein wordt gehouden ontstaat er een intieme zone (cirkel) waarin de client zich kwetsbaar voelt. Daardoor komt er beweging in hun gedrag.’ Tijdens coach gesprekken zit Adelka in een hoek van 45° t.o.v. de client en bij demo’s soms in tegenovergestelde richting naast elkaar zodat het voor de toeschouwers beter te zien is.

• De coach volgt de client in diens beweging en houding (spiegelen). Bij Adelka zie ik dat ze soms ook naar de client toe buigt en fluistert waarmee ze de aandacht vasthoudt.

• Zowel het variëren met haar stem in volume, tempo en hoogte als het afwijken van de gebruikelijke intonatiepatronen (vraag --- , bewering --- , opdracht --- ) maakt het speels en luchtig. Zij zoekt en houdt veel oogcontact.

• De expressie die ik in haar gezicht zie is die van verbazing, blijheid en boosheid en soms een blik die ik omschrijf als ondeugend of vol bewondering (onder de indruk). Haar handen maken overwegend langzame, kleine, vloeiende bewegingen. Om een verhaal kracht bij te zetten kunnen ze ook snel (fel) en groot zijn (theatraal).

De aanrakingen zijn weloverwogen en subtiel, bijvoorbeeld op iemands arm met haar vingers. ‘Een speels tikje,’ zoals Adelka het noemt, ‘waar de client zich wel veilig bij voelt en dat niet overkomt als om iemand naar beneden te halen maar eerder bemoedigend.’

Bijzonder en leuk vind ik dat bepaalde taalpatronen gebruikt worden om uit te dagen. Voorbeelden zijn:

• Gedachten lezen (invullen).

• Universele waarheden benoemen: ‘de wereld heeft mensen als jij (met je probleem) nodig’.

• Model operators van noodzaak bevestigen: ‘je moet wel, je kan niet anders!’

• Oorzaak/ gevolg (client bevestigen in zijn slachtofferrol).

Sub-modaliteiten die een rol spelen zijn:

• Visueel (stereotypen, karikaturen): bewegend (gedrag), gedetailleerd, scherp, geassocieerd.

• Auditief tonaal (imiteren van geluiden en stemmen): volume, tempo, hoogte, interrupties.

• Kinesthetisch: duur (pauzes), nabijheid, textuur (voorwerpen).

Op het niveau van OMGEVING speelt (het ontbreken van) afstand tot de client een rol voor een goede verbinding. Ook zie ik snelheid in Adelka’s reactie. Het onbeperkt vanuit spontaniteit reageren en zonder gêne alles benoemen wat in haar opkomt vanuit een oneindige creatieve bron geeft veel plezier en een gevoel van avontuur in het coachen. Belangrijk voor haar gevoel van passie is dat spontaan, in een flow allerlei acties ontstaan.

In het GEDRAG uit zich dat vooral doordat ze veel werkt met karikaturen en stereotypen (wijsneus, nerd). Ze vertoont een haast kinderlijk nieuwsgierig, onbevangen gedrag. Lachen samen met client zorgt voor ontlading en ontspanning.

VAARDIGHEDEN die zij inzet zijn imiteren en spiegelen als een techniek (‘het is geen toneelspel!’). Onderwerpen voor metaforen zijn meestal voor de hand liggende typetjes uit strips of films, vaak ook stereotypen en clichés of iets in de ruimte/ omgeving. ‘De moeilijkste vaardigheid in provocatief coachen is het navragen in plaats van suggestieve vragen die we zelf al invullen (anders dan invullen als techniek). Bij voorkeur vanuit een verwonderde houding. We vinden het vaak lastig om ons eigen oordeel opzij te zetten. Door in de huid te kruipen van de client (verliefd te worden op diens wereldbeeld) en zo te kunnen voelen wat de client voelt ontstaat er een goede verbinding. Tekenen daarvan zijn teruglachen en terugplagen. Dichtbij de client (in diens intieme zone) vang je als een antenne signalen op.’

Belangrijke WAARDEN in de attitude zijn: liefde en respect vanuit verbondenheid en humor/ plezier, vrijheid, passie, creativiteit als het gaat om de expressie in het provocatieve.

Eén van de OVERTUIGINGEN voor een goede verbinding is volgens Adelka het uitgangspunt dat je gelooft dat de client in staat is ondanks zijn moeilijkheden en tekortkomingen iets van het leven te maken en ook als dat niet lukt mag je hem of haar graag en veroordeel je degene er niet op. Als provocatief coach kun je dan zeggen: ‘jij bent een hopeloos geval’, en het niet menen. ‘Ik wil niet te veel pamperen’, aldus Adelka. ‘De client hoeft niet te veranderen; Ik mag de persoon achter het gedrag. De zachtheid zit met name in deze overtuiging.’ ‘Acceptatie vanuit verwondering is een juiste grondhouding.’ De volgende veronderstellingen zijn volgens Adelka belangrijk:

• Provocatief coachen zonder liefdevolle houding wordt agressie

• Contact zonder provocatie leidt tot krachteloos mee lijden

• Humor zonder contact is sarcasme.

Enkele paralellen die ik vond in vooronderstellingen binnen NLP zijn:

• Met rapport kan alles, zonder rapport kan niets

• Er zijn geen mensen zonder hulpbronnen, alleen mensen die ze niet gebruiken # iemands gedrag staat niet voor de persoon die hij is

• Respect voor andermans model van de wereld.

Opvallend qua IDENTITEIT vind ik dat Adelka haar eigen tekortkomingen meeneemt in haar gesprekken met het idee: ‘hoe vrijer we t.o.v. onze eigen tekortkomingen staan, hoe opener wij ons kunnen stellen voor de omgeving waarin we leven.’ Met o.a. de volgende kenmerken zou ik Adelka’s persoonlijkheid willen typeren: openheid (onbevangen), snelheid, actiegericht, praatgraag, speels, creatief (improvisatie), nieuwsgierig, respectvol, vernieuwend, flexibel/ afwisselend, realistisch (‘streetwise’).

Met de laatste zin van haar boek omschrijft Adelka een MISSIE die iets zegt over haar attitude (het gaat dan over kleine gedragsveranderingen bij de client waar haar hart van open gaat). ‘Meer grapjes, iemand durven aan te spreken, stout durven zijn. Dat vind ik prachtig. Dan weet ik: hier doe ik het allemaal voor!’

Met welke kenmerken in haar attitude onderscheidt Adelka zich van andere coaches?

Haar eigen unieke humor, het gebruik van karikaturen en stereotypen, zelfrelativering waarmee ze haar kwetsbaarheid toont, man en paard noemen (plastisch). Adelka geeft aan in het provocatief coachen niet zo bezig te zijn met medicalisering in typeringen (adhd, hoog-sensitief enz.) en benadrukt juist de kwaliteit van bijzondere eigenschappen.

Houding: liefdevol (‘het hoeft niet altijd hard’), onbevangenheid, van de domme houden. ‘Het verschil in gesprekken met mannen of vrouwen zit hem meer in de aanpak. Mannen (mensen met mannenenergie) zijn vaak wat directer en kunnen iets meer nodig hebben om in beweging te komen. Bij vrouwen (mensen met vrouwenenergie) is soms wat meer paaien helpend en kan een concurrentie gevoel een rol spelen.’ Ik zie dit ook in demo’s van collega coach Jeffrey Wijnberg. ‘Treat them right, treat them differently’, aldus Adelka.

Expressie: speels, theatraal, beelden uitvergroten, veel imiteren, ook van stemmetjes. Om een beter beeld te krijgen van mijn attitude heb ik de neurologische niveaus doorlopen.

Toepassing en conclusie.

Dit modelleerproces is inspirerend, leerzaam en soms ook nog niet makkelijk als het gaat om het verwoorden en eigen maken van structuren en patronen die voor mij veelal gebaseerd zijn op gevoelens en intuïtie. Met het bewust worden van mijn persoonlijkheid in communicatie begon dit onderzoek 4 maanden geleden en ik heb die tijd er ook voor genomen om het gemodelleerde echt in te kunnen leven en te testen. Na het herhaaldelijk lezen van alle aantekeningen, terugluisteren van het interview en het bekijken van demo’s en video opnames van eigen oefengesprekken weet ik wat ik nodig heb om mijn doel te bereiken. Tijd voor actie!

Bronvermelding: Boeken: ‘U lijkt me een vrij hopeloos geval’, Adelka Vendl 2e druk 2017. De fontein, vind je plek, Els van Steijn. Liefde in wonderland, Riekje Boswijk Hummel. Demo provocatief coachen Adelka Vendl: https://www.youtube.com/watch?v=hqiYbBDSU_Y (voorbeeld). Interview met Adelka (18-12-2018). 7

7 Snelle Wegen tot provocatief coachen

Provocatief coachen

Humor, Liefde & Uitdaging

Adelka Vendl

Interview met Noni Höfner

Een interview met Noni Höfner na het volgen van één van haar trainingen ProStill, provocatieve therapie.
Interviewer: Adelka Vendl,  provocatief psycholoog

Provocatieve therapie: "De basis is "Vertrouwen hebben in je cliënt en een positieve kijk op het leven".

Adélka: Hoe ben jij met deze manier van werken in contact gekomen?
Noni: Ik ben al in 1969 afgestudeerd in de psychologie. Maar na een aantal jaren, in 1985, had ik niet veel zin meer om continu hetzelfde te doen zoals ik het eens had geleerd. Toen ben ik op zoek gegaan naar wat anders en kwam ik de methode van Frank Farrelly tegen. Ik bezocht zijn workshop in München en was vanaf het allereerste moment door zijn werkwijze gefascineerd, ik was in de ban en meteen een fan van hem.

Adélka: Waarom?
Noni: Ik weet het niet, het was een gevoel. In eerste instantie begreep ik niet helemaal waar hij mee bezig was, maar ik dacht: als dit therapie is, dan wil ik dat ook zo doen! Frank is echt een Wilde Vogel. Hij was toen, 24 jaar geleden, 54 jaar oud. Ik schreef hem een brief en tot mijn grote verrassing kreeg ik direct een lange brief terug. Vervolgens begonnen we via cassette brieven met elkaar te communiceren. We bespraken de tapes en vertelden elkaar al het mogelijke rondom provocatieve therapie. Een jaar later bezocht ik weer een van zijn cursussen. Toen had ik al een beetje meer inzicht in zijn werkwijze. En weldra wilde ik zelf ook alleen nog maar provocatief werken, want het is veel leuker. In 1988 begonnen we in D.I.P. ( Deutsches Institut für Provokatieve Therapie in Duitsland red. Adélka) trainingen aan te bieden. Dat is nu 21 jaar geleden en ik merkte dat mijn interesse is blijven bestaan voor deze aanpak. Er zijn veel 'oude rotten' in het vak die geïnteresseerd zijn in het onderwerp, o.a. ervaren psychiaters. Ze zijn enthousiast omdat ze zich realiseren dat dit een leuke vorm van therapie is. Mensen die al lang als therapeut werken, en dat heb ik ook ervaren, weten dat de traditionele therapie zeer moeizaam kan zijn. Op een gegeven moment kun je niet meer luisteren naar altijd hetzelfde 'gezeur'. Maar als je provocatief werkt, dan is elke cliënt een nieuwe uitdaging. Het is leuk werk en het wordt ook op de lange duur niet saai. Je raakt minder gauw uitgeblust.

Adélka: Een voordeel is dus als je provocatief werkt dat je niet burn-out raakt, toch wel een gevaar voor veel hulpverleners. Kun je nog meer voordelen noemen?
Noni: Ik spiegel de cliënt een ander mensbeeld voor alleen al door de manier hoe ik hem aanpak. Je laat hem zien: Je kunt iets doen, je bent iemand, je hebt macht, ook op emotioneel niveau. De cliënt voelt deze krachten, en neemt de verantwoordelijkheid voor zijn verdere ontwikkeling weer in eigen hand. Dit is een van de kernpunten. De cliënt is weer baas in eigen huis. Van slachtoffer terug naar dader. De cliënt voelt de energietoevoer, die deze methode hem biedt. Het is een energetisch proces voor beide en niet alleen voor de cliënt. Beiden hebben het gevoel: ik kom verder. Speciaal bij hopeloze gevallen, waar je als therapeut al zoveel tijd en energie in gestoken hebt, en je op een bepaald punt alles zó uitgekauwd hebt en er absoluut niets nieuws meer plaatsvindt, dan is het een feest om te zien hoeveel energie er bij de provocatieve methode weer vrij komt.

Adélka: Meer energie, meer kracht voor beide partijen. Verder nog essentiële voordelen?
Noni: De rol van de therapeut als alleswetende deskundige komt te vervallen. Dat bevalt mij reuzegoed. Je leidt een gesprek tussen twee personen waar één van beide toevallig therapeut is. Beiden bevinden zich op hetzelfde niveau. Een gesprek van mens tot mens. Je kunt alleen provocatief werken, als het probleem van de cliënt maar niet je eigen probleem is.

Adélka: Vandaag in de training kreeg je een verwijt: Voor jou is niets heilig.
Noni: Ja, op het moment dat je taboes hebt ( "Daar wil ik als therapeut niet over praten"), dan kun je niet meer provocatief zijn. Maar hoe langer ik werk, en dat is het mooie aan veel ervaring, hoe meer de grenzen verlegd worden. Ik kan zaken steeds beter uitleggen zonder dat ik schaamte voel. Ik speel geen rol, ik voel geen druk me anders voor te moeten doen dan ik ben. Dat is een enorme opluchting. Vroeger, als beginnend therapeut had ik het gevoel in een keurslijf vast te zitten. Ik kon niet mezelf zijn. Nu niet meer. Als een cliënt niet met mij wil werken, zijn er genoeg alternatieven. Maar toch gebeurt dit maar zelden. Ik benader mijn cliënt met veel genegenheid. Ik ben constant op zoek naar zijn sterke punten en niet op zoek naar zijn gebreken. Ik wil hem laten zien wat voor een aardig persoon hij is.

Adélka: Kun je met alle cliënten werken?
Noni: Ik wil ook niet met alle cliënten werken. Bijvoorbeeld met kinderverkrachters en moordenaars. Ik heb niet de ambitie iedereen 'behandelbaar' te verklaren. Misschien zit ik er naast maar ik wil het niet proberen. Voor mij komt een behandeling in zulke gevallen niet in aanmerking.

Adélka: Je hebt nu al vele jaren ervaring. Welk advies zou je therapeuten willen geven die nu beginnen met het geven van provocatieve therapie? Waar zal deze nieuwe therapeut in het bijzonder op moeten letten?
Noni: Je zult er rekening mee moeten houden, dat je in je opleiding te maken krijgt met je eigen angsten en grenzen. Mensen die niet bereid zijn om een zekere mate van risico te nemen, kunnen beter niet deelnemen aan een provocatieve opleiding. Soms maak ik cursisten mee die denken: "Ik kan dat niet, dat mag toch niet?". Maar, voordat zij provocatieve therapie helemaal veroordelen komen ze bij mij omdat ze zich een eigen mening willen vormen. Zij komen dan soms voor een dilemma te staan als ze beseffen dat het een héél interessante therapievorm is, en eigenlijk willen ze het wel maar vinden ze dat ze het niet mogen. Therapeuten die weinig ervaring hebben, hebben nog geen bindende voorschriften. Ik heb zelf ervaren dat cursisten die vers van de universiteit komen en weinig ervaring hebben met andere vormen van therapie, gemakkelijker nieuwe vormen oppikken dan de oudere ervaren vakgenoten. De oude rotten in het vak hebben in de loop der jaren zoveel regels verinnerlijkt dat ze bepaalde mechanismen automatisch herhalen. Ze moeten weer opnieuw beginnen en het een en ander afleren. De onervaren therapeuten staan vaak meer open. Hoe eerder men begint, hoe beter.

Adélka: Ik denk dat ervaren therapeuten beter provocatief kunnen coachen. Ze kunnen sneller analyseren: Deze cliënt steekt zus of zo in elkaar. Wat vind jij er van?
Noni: Natuurlijk is de praktische ervaring belangrijk. Die is meer dan nuttig. Maar bij vele therapievormen en die ervaring heb ik, zijn er strikte voorschriften: De garantie op een zuivere leer. Wat in de ene therapievorm als regel gold, was in een andere therapievorm niet toegestaan of werd belachelijk gemaakt. Dit heeft me altijd dwarsgezeten. Ik houd van de vrijheid in de keuze van de methode. Ik wil graag de krenten uit de pap halen. Dit doe ik ook bij de provocatieve therapie.
Je hoeft het niet zo te doen als Frank Farreley of zoals ik. Er zijn mensen die heel kalm, voorzichtig en rustig provocatief zijn en dat werkt fantastisch. Je hebt een enorm scala aan mogelijkheden. En je neemt de manier die je bevalt, die past bij jouw persoon.

Adélka: Ik heb ook gelezen dat je provocatieve therapie niet zozeer als instrument ziet, als wel een ongebruikelijke vorm van communicatie. Kun je dat uitleggen?
Noni: Ja, ik zie provocatieve therapie niet als techniek, maar als een zekere vorm van communicatie, oftewel een soort levensfilosofie. Als je het als een mechanische techniek gebruikt dan werkt het niet. De basis is: Vertrouwen in de kracht van de cliënt en een positieve kijk op het leven. Je mag het leven niet zien als een last. Je mag therapie ook niet uitsluitend als iets serieus betrachten en er moet ruimte zijn om te lachen. In Duitsland heeft zich de uitdrukking 'plezier voorop' helaas in een negatieve richting ontwikkeld. Alsof iemand die lol in zijn leven heeft niet meer in staat is ernstig en bezorgd te reageren en daarbij serieuze zaken alleen nog maar weglacht. Zo is het echter niet bedoeld. Ik denk dat als je écht plezier in het leven hebt, je je desondanks kunt inleven in kritische situaties. Maar dit constante gezeur dat in sommige praktijken gebeurt is verschrikkelijk. Als men met zo'n instelling aan het werk gaat kun je niet provocatief werken.

Adélka: Denk je dat je in de hele wereld, bijvoorbeeld in Afrika of Zuid-Amerika, provocatief kunt werken?
Noni: In bijvoorbeeld China of Afrika moet je er zeker een andere invulling aan geven, zij hebben andere beelden. Maar het leuke is dat plezier hebben een universele ervaring is en ook de filosofie en de instelling dat de cliënt vrij is in zijn handelen en mag afwijzen. Als de cliënt voelt dat hem dat goed doet, dan kan hij daarvoor kiezen. Dat is het mooie aan deze filosofie.

Adélka: Heb je bij sommige cursisten wel eens het gevoel dat ze nog niet zover zijn om provocatief te kunnen werken?
Noni: Ja. Maar dat geeft toch niet. Ik heb niet de ambitie iedereen tot perfectie te kunnen opleiden. Dat is onzin. Dan kan ik er net zo goed meteen mee stoppen. Het is zo dat ik altijd weer voor verrassingen komt te staan. Natuurlijk heeft de een meer talent dan de ander en de een meer houvast nodig dan de ander, een keurslijf waar we het al over hadden. Maar daarom treur ik niet. Misschien hebben ze toch iets opgepikt en zit het keurslijf in de toekomst een klein beetje losser.

Adélka: Dus je ziet het niet als een gevaar dat een therapeut die zelf nog onzeker is eigen angsten, projecteert op de cliënt?
Noni: Natuurlijk, maar gevaar zit in elke vorm van therapie. Als je werkt als therapeut, moet je voortdurend op je hoede zijn. Daarom zijn wij immers voortdurend onder supervisie. En juist bij deze provocatieve therapievorm is het toezicht op jezelf als het ware ingebouwd. Als je merkt dat je niet meer provocatief kunt werken, dan wordt het tijd om vraagtekens te plaatsen: Waar ligt het aan? Ga dan bij collega's te rade, werk aan jezelf.

Adélka: Je zegt werk aan jezelf, het is niet voldoende een methode aan te leren. Verder nog advies?
Noni: Je moet bereid zijn om het een en ander overboord te gooien. Heilige huisjes en dergelijke. En je moet altijd bereid zijn om jezelf verder te ontwikkelen. Neem bijvoorbeeld kinderen. Een kind drukt je met je neus op je eigen grenzen. Die kans moet je grijpen, je kunt er van leren. Ik denk dat zelfs de beroemdste therapeuten moeten blijven werken aan zichzelf. Je zult moeten leven vanuit de gedachte: stel dat ik eeuwig blijf leven, dan gaat mijn ontwikkeling door. Het tegenovergestelde heb ik gezien bij oudere mensen, als ze ophouden met ontwikkelen, worden ze seniel, krijgen Alzheimer, en dan volgt de dood.

Adélka: Zijn er methoden, naast de provocatieve therapie, waarvan je denkt: dat vult elkaar goed aan?
Noni: Ja, dat gebeurt keer op keer. Juist bij kortdurende therapieën bijvoorbeeld EMDR. Ik ben als EMDR trainer opgeleid en ik heb deze methode ook gebruikt en ik heb ervaren dat de therapie een volledig andere kwaliteit krijgt als deze twee therapieën worden gecombineerd.

Adélka: Werkt EMDR anders als je deze methode combineert met de provocatieve stijl?
Noni: Dat kan ik niet beoordelen. EMDR is een fantastische therapievorm, maar ik heb te weinig ervaring met uitsluitend EMDR. Ik ben zozeer met de provocatieve stijl vergroeid dat ik niet meer anders kan. Ik kan het niet opbrengen om alleen serieus te vragen: "Hoe voelt dat dan?"

Adélka: Hoe zie jij het aandachtig luisteren en het stellen van vragen aan je cliënt, welke plek heeft dat bij jou?
Noni: Ernstige gesprekken zijn natuurlijk een onderdeel van mijn werkwijze. Het is heus niet zo dat ik een serieus probleem met een lach van tafel veeg. Maar ik kan niet ernstig reageren wanneer mensen zich met absurd zelfmedelijden zichzelf schade toebrengen. Dan maak ik alles eerst minder zwaar.

Adélka: De druk er af halen, dat herken ik. Wij mensen maken veel dingen absurd groter of kleiner dan ze zijn en dan kunnen we niet meer ontspannen.
Noni: Ja, de provocatieve stijl is voor beide partijen zeer ontspannend en het werkt ongelofelijk snel. In 5 minuten kun je heel ver komen! Vertel dat maar eens aan iemand die gelooft dat een behandeling minstens 300 uur moet duren! Als je bij voorbaat aanneemt dat iets lang gaat duren, dan duurt het ook lang. Tegenovergesteld werkt het ook: Als je er bij voorbaat van uitgaat: 'Dat is niet zo erg', dan is het niet zo erg.

Adélka: Net zoals jij, werk ik ook graag met behulp van de provocatieve werkwijze. Jij noemt het de provocatieve therapie: Der Pro Still. Wat doe jij anders dan Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg?
Noni: Ik weet niet precies wat zij doen. Jij bent IEP coach. Mijn vraag aan jou is of er overlapping bestaat tussen hetgeen jij bij IEP leert en dat wat ik doe?

Adélka: Ja, er zijn zeker overeenkomsten. Maar ik gebruik meer improvisatie technieken, zoals jij doet. Ik werk met een improvisatie deskundige in Nederland, hij doet het heel goed, hij maakt de mensen vrijer en opener. Jouw werkwijze lijkt op mijn manier van werken. 

München,

Provocatief Plaagspel: Leer de provocatieve technieken

De provocatieve stijl van communiceren is voor de meeste mensen herkenbaar als het plagerige contact tussen twee goede vrienden. De basishouding van iemand die op provocatieve wijze communiceert, getuigd van positieve acceptatie en waardering gemixt met uitdaging en overdrijving. Het slechte in de mens wordt benadrukt om het goede naar boven te laten komen. De provocatieve stijl van communiceren kent een breed scala aan technieken die elk gepaard gaan met de nodige dosis humor. Om mensen de gelegenheid te geven deze technieken beter te leren beheersen is nu het plaagspel ontwikkeld. Zo kunt u op spelende wijze bekend raken met deze plagerige vorm van gespreksvoering! Voor anderen die al meer bekend zijn met deze werkwijze, is het plaagspel interessant om te voorkomen dat men vastroest in technieken waar men de voorkeur aan geeft.

Plaagkaart 1: Verschuif de schuld

Bij deze plaagkaart legt u de schuld van het probleem van de cliënt bij iemand anders.

 

Plaagkaart 2: Absurde verklaringen en oplossingen

Bij deze plaagkaarten draagt u absurde verklaringen en oplossingen aan voor het probleem van de cliënt.

 

Plaagkaart 3: Noodzaak om het probleem meer te doen

Bij deze plaagkaart moedigt u het gedrag van de cliënt aan en overtuigt u hem/haar dat hij/zij meer van het gedrag moet vertonen dat het probleem veroorzaakt.

 

Plaagkaart 4: Dommetje spelen

Bij deze plaagkaart doet u alsof u niet begrijpt wat de cliënt zegt.

 

 

Plaagkaart 5: Gewone mensen hebben daar misschien last van

Bij deze plaagkaart beweert u dat uw gesprekspartner zo geweldig en geniaal is en dat hij/zij daarom helemaal geen last van het probleem kan hebben.

Negen provocatieve interventies

U lijkt me een vrij hopeloos geval

Bekijk het inkijkexemplaar van het boek van Adelka Vendl: U lijkt me een vrij hopeloos geval.

PROVOCATIEVE CASUSBESCHRIJVING

Ingrid Crollet

Ingrid Crollet is eigenaar van Echt Communicatie. Als adviseur, trainer en coach begeleidt ze teams, afdelingen en organisaties bij het versterken van vertrouwen zodanig dat deze hun wendbaarheid kunnen vergroten en hun doelen realiseren.

Haar grootste drijfveer: Verbinding tussen mensen doen ontstaan door hen te helpen echt en authentiek te zijn én te communiceren.
Haar sterktes: Intuïtieve to-the-point-analyse, verlichtende humor en een expressief enthousiasme.
Haar overtuiging: Vertrouwen, zelfrelativering en humor zijn fundamenteel zijn om te groeien. Als mens, als team, als organisatie.
www.echt-communicatie.be

We hebben haar gevraagd een provocatieve casus te beschrijven. Geert is Financieel Directeur van een zorginstelling. Hij contacteerde me met de vraag om de moeilijkheden in zijn administratieteam aan te pakken. In het intakegesprek werd me snel duidelijk dat ik behalve bemiddelingsgesprekken, team-acties en communicatietraining ook met hemzelf een aantal zaken moest aanpakken en stelde een coachingtraject voor.
Hij is 41, getrouwd, vader van 3 kinderen en doet zijn huidige job 15 jaar. Hij zit ietwat gebogen, haalt regelmatig de schouders op en praat stil, met een vriendelijke, zachte stem. Hieronder vind je een stuk uit de eerste sessie, die begon met te zeggen “Ik ben niet gelukkig.”
 …
Coach: Ben je verliefd op een 25-jarig poppetje? Heb je een drankprobleem dan? Ook niet? Ja, da’s dan gewoon een midlifecrisis, hé Geert.
Geert: Het is eigenlijk het werk dat de laatste tijd tegenvalt.
Coach: Ah ok, da’s makkelijk: solliciteren naar een nieuwe job.
Geert: Dat heb ik een keer gedaan, maar de job bleek eigenlijk niet echt iets voor mij te zijn. En ik wil ook niet in de files moeten staan en niet teveel aan loon inboeten. Ik denk soms dat architect wel iets voor mij was geweest, maar ja. Da’s nu te laat.
Coach: Ja, je bent ook al 41. Vanaf nu is het bergaf. Het beste stuk van uw leven is al achter de rug. Sorry, Geert, maar het gaat er echt niet beter op worden. Je kinderen zullen je binnenkort saai en oninteressant vinden, uw vrouw gaat op zoek naar een andere man want de klad zit er nu wel in.
Geert: Ik zou misschien wel huisman willen worden, en dan kan mijn vrouw carrière maken. Trouwens, mijn zoon gaat misschien wel worden wat ik ooit wilde: muzikant!
Coach: Da’s goed: je moet goed achter zijn veren zitten zodat hij jouw onvervulde dromen kan waarmaken.
Geert: Hij gaat nu toch wel kiezen voor een meer zekere studierichting, maar da’s ok voor mij.
Coach:  Goh Geert, jij doet je nu wel zo welwillend, lief en open-minded voor, maar misschien ben jij stiekem toch een klein dictatortje!
Geert:  (lachend) Ik ben een leeuw, dus wie weet.
Coach:  (Uitbeeldend) Jij ligt zo rustig op de savanne in de schaduw, een half uur per dag val je “Grrrauw!” een prooi aan en de rest van de dag luier je verder.
Geert:  Nee, ik ga ni direct aanvallen, denk ik.
Coach:  Ah. Nee, jij verscheurt niets. Jij bent een leeuw zonder klauwen.
Geert:  Ik zou soms wel eens wat meer mijn gedacht willen zeggen, dat doe ik niet dikwijls.
Coach:  Da’s ook wel fijn. Vindt iedereen je lief en aardig. Dan kunnen ze zo lekker tegen jou komen aanliggen. Eigenlijk ben je Loeki de leeuw! Je haalt dan wel geen prooi binnen, maar het is wél gezellig.
Geert:  Soms is dat niet goed wanneer ik iets wil gedaan krijgen.
Coach:  Maar dat wil jij ook helemaal niet! Je doet al 15 jaar hetzelfde!
Geert:  Vroeger veranderde ik wel van werk, bleef ik niet zitten als iets me niet beviel.
Coach: Maar nu ben je echtgenoot en papa en blijf je zitten. En trouwens: kunnen zeggen dat je Financieel Directeur bent, dat is toch wel behoorlijk indrukwekkend. Dan ben je toch de Leeuwenkoning!
Geert: Goh, dat was niet wat ik dacht op mijn 26e.
Coach: Maar nu wel! Nu wil jij hier 70 worden. Na 14  jaar solliciteerde je voor een functie waarvan je wist dat het niets voor jou was, dan is het toch duidelijk!
Geert:  Het was toch écht niet mijn idee om hier 70 te worden.
Coach: Maar je bent ook niet meer het welpje van toen. Je bent nu de bedaarde Loeki die op de savanne kijkt wat er moet gebeuren, waar de dieren naartoe komen om raad te vragen of dingen op te lossen. Jij valt niet aan, bent veilig voorspelbaar. Dat is toch goed zo!
Geert: Maar nee! Ik wil eigenlijk iets doen in de bouw. Projectleider bijvoorbeeld. Dat vind ik interessant: het totale plaatje zien, met budgetten bezig zijn.. Maar je bent dan wel continu in conflict met anderen: de bouwheer, onder-aannemingen…
Coach:  En dan moet je klauwen en tanden hebben, en die heb jij niet.
Geert:  Nee.
Coach:  Dus eigenlijk heb jij heel goed door wie jij bent, en hou jij er knap rekening mee door hier te blijven.
Geert:  Ja, misschien wel.
Coach:  Anders wordt je als klauwloze leeuw direct in de nek gebeten. En nu zijn ze blij met jou
als lieve zachte Financieel Directeur.
Geert:  Ik hou niet van conflicten, ik hou van rust. Zo ken ik mezelf: als er iets moet worden beslist, dan liefst in overleg.
Coach:  De vegetarische leeuwenkoning in de vegetarische jungle!
….

Reactie van Geert, een aantal weken later:

“Je vertelt dat je leidinggevend bent en je krijgt terug te horen dat je bent zoals de leeuw in het koninkrijk der dieren waar je iedereen ontzag en angst inboezemt, zodat iedereen alles voor je doet. Als je nuanceert dat het zo niet is, hoor je dat je dan eerder de lieve leeuw bent die eigenlijk niet klauwt en z’n dagen slapend door brengt in de zon. Beide vergelijkingen zijn vervelend, want je wil je met geen van beiden identificeren. In de dagen erna komen zulke vervelende uitspraken terug in je gedachten. Je begint voor jezelf argumenten op te sommen waarom je het ene niet bent en waarom je het andere niet bent. Of je vindt dat je je toch niet hoeft te verantwoorden tegenover zo’n ongenuanceerde beelden. Maar toch doe je het en ben je er mee bezig, waardoor je beeld van jezelf scherper wordt: waar zit ik dan het meest ? Is dat de juiste houding in mijn functie ? Hoe was het vroeger ? Waarom is het gewijzigd ? Moet mijn aanpak anders zijn en ben ik bereid me anders op te stellen ?

Uiteindelijk ga je conclusies trekken voor jezelf en actie ondernemen. In mijn geval: opschuiven richting de klauwende leeuw. Als ik me daar na een tijd niet goed bij zou voelen, misschien wel kiezen voor een andere plek in het dierenrijk waar klauwen minder van pas komen“

Hij gaf ook een aantal concrete effecten aan:

-       Hij heeft gereageerd op een zoekertje voor muzikanten
-       Hij is terug gaan joggen, na lang gestopt te zijn
-       Hij en zijn vrouw hebben de reis naar Bali geboekt waar ze al jaren over spraken. Ondertussen heeft hij besloten om alvast een half jaar zeker in de huidige functie te blijven om het administratieteam te begeleiden naar goed functioneren.
Hierin coach ik hem verder met een mix van provocatieve interventies en reguliere ondersteuning. Einde van het jaar bekijken we hoe hij zijn droomjob kan najagen, in of buiten de zorginstelling.

Maak kennis met – ‘De provocatieve psycholoog’

Adelka Vendl is een provocatieve psycholoog.

‘Nadat ik was afgestudeerd in arbeids- en organisatiepsychologie vond ik mezelf een ongeschikte psycholoog. Ik dacht dat ik niet genoeg geduld had om mensen uit de put te halen en dat mijn houding niet juist was: ik wilde mensen graag uitdagen, humor gebruiken en samen plezier hebben omdat ik merkte dat het een positief effect had.
Toen ontdekte ik de provocatieve psychologie, bij uitstek een plagende therapie. Nu help ik mensen die problemen ervaren in hun werkomgeving en daarnaast train ik hulpverleners in provocatieve gesprekstechnieken. Ik vind mijn werk fantastisch, maar ik merk dat het woord ‘provocatief’ de verkeerde indruk wekt. Coaches komen mijn workshop binnen met: ‘Ik vind er geen flikker aan!’ Dat is bot; niet provocatief.’

Hoe ga jij als provocatief psycholoog te werk?
‘Net als ‘gewone’ psychologen probeer ik tijdens een behandeling eerst vast te stellen wat het probleem is en welke cognities ik moet uitdagen. Daarna probeer ik de cliënt te activeren. Op een humorvolle manier vergroot ik het probleem uit, zeg ik dat iets onmogelijk kan worden opgelost en gebruik ik veel stereotypen, ‘U bent een echte man!’.
Om deze technieken te gebruiken moet je een aantal vooronderstellingen omarmen. De provocatieve psychologie gaat er bijvoorbeeld vanuit dat mensen veel veerkrachtiger zijn dan ze lijken. Je kunt niet denken: ‘die man breekt in twee stukken als ik dit zeg’. Maar sarcasme, schelden, of iemand keihard confronteren is verboden. De cliënten moeten voelen dat jij aan hun kant staat. Je kunt de methode zien als het liefdevol plagen tussen twee vrienden.’

En die methode werkt echt?
Als ik cliënten uitdaag, verzetten zij zich automatisch: ze zeggen dat ze het wél gaan oplossen en leggen uit hoe ze het gaan doen. Door het te verbaliseren, verankert het in het brein. Coaches denken vaak dat ze cliënten niet kunnen helpen als zij niet gemotiveerd zijn, maar ik vind dat mensen motiveren onderdeel van ons werk is. Provocatieve psychologie is wat dat betreft zeer effectief.
Ik coachte een leidinggevende die twijfelde aan alles wat hij deed. Ik moedigde hem aan om méér te twijfelen en zei geregeld, met een liefdevolle knipoog, dat hij dan ook niet goed genoeg was. Na vier sessies diende hij mij van repliek en beschreef hij de plannen en acties waaruit bleek dat hij wel degelijk resultaat had bereikt in zijn team. Dan lach ik stiekem in mijn vuistje.

Waarom wordt provocatieve psychologie nog niet in universitaire opleidingen onderwezen?
‘Dat is een kwestie van tijd: de technieken zijn overduidelijk effectief. Het probleem is dat weinig mensen zich aan onderzoek naar provocatieve psychologie hebben gewaagd. De therapie bestaat niet uit een eenvoudig stappenplan; je kan per patiënt uit dertig verschillende technieken kiezen. Bovendien is niet alleen de techniek belangrijk maar juíst ook de instelling van de psycholoog: je moet een positief wereldbeeld hebben. En hoe meet je dat een hulpverlener iemand liefdevol en welwillend aan het plagen is?
Ondanks deze beperkingen ga ik binnenkort een onderzoek starten om aan te tonen dat de interventie: ‘verzetten om het probleem op te lossen’ de cliënt motiveert en kracht geeft.’

Lees het artikel online

U bent bang, boos of verdrietig: nou en?

Jeffrey Wijnberg moet niets hebben van geitewollensokkenpsychologie; hij zweert bij de provocatieve therapie. In plaats van zijn patiënten te pamperen, ontregelt hij ze. Lees hier meer over deze provocatieve psycholoog.

Het geheim van de smid

Lees hier Adélka's artikel in de rubriek 'het geheim van de smid' in het tijdschrift O&O.

The surprising benefits of being (slightly) crazy

This is provocative thinking!
Maybe the psychopathic asshole CEO of your company is good at making business decisions precisely because he’s a psychopathic asshole. He only sees the numbers, not people. And strangely, you all benefit financially from his lack of empathy.

Read the article here

The Farrelly Factors

The Farrelly Factors are 39 behaviors, strategic patterns and mental activities used by Frank Farrelly, the founder of Provocative Therapy, when he is working with a client. Read here the article

 

A Provocation That May Change Your Life

Read here an interview with Nick Kemp, therapist and the developer of the therapeutic techniques of ‘Provocative Change Works’. The interview is conducted by Menachem Schloss for 'The Times of Israel'.

Humor in Therapie

'Humor is in wezen een 'superfood', met één verschil: het is veel goedkoper.'
Download het artikel hier.

Mensen uitlachen om ze te helpen

Een provocatieve coach pakt problemen aan op een 'dwarse' manier.

Download het artikel hier

Provocatief Coachen vs 'Gewoon' Coachen

Provocatief coachen door Anneke Dekkers en Karin de Galan

Provocatief coachen is een vrolijke en verrassende manier om mensen te stimuleren tot verandering. Het is een methode die de spot lijkt te drijven met een aantal aannames van ‘reguliere’ coaching. Zo mag je meteen je mening geven, lach en plaag je, hoef je niet te menen wat je zegt en is de coach zeker zoveel aan het woord als de coachee. Maar dat alles wel met een basis van liefde, en met oog voor juist dié uitdaging die de coachee nodig heeft. Dit document behandelt de belangrijkste aspecten van provocatief coachen: achtergrond, mensvisie, verschil met ‘gewoon’ coachen, houding en technieken. Ook geven we antwoord op de vraag wanneer je nu wel en niet deze methode toepast.

Download het artikel hier