Adelka Vendl is een provocatieve psycholoog.
‘Nadat ik was afgestudeerd in arbeids- en organisatiepsychologie vond ik mezelf een ongeschikte psycholoog. Ik dacht dat ik niet genoeg geduld had om mensen uit de put te halen en dat mijn houding niet juist was: ik wilde mensen graag uitdagen, humor gebruiken en samen plezier hebben omdat ik merkte dat het een positief effect had.
Toen ontdekte ik de provocatieve psychologie, bij uitstek een plagende therapie. Nu help ik mensen die problemen ervaren in hun werkomgeving en daarnaast train ik hulpverleners in provocatieve gesprekstechnieken. Ik vind mijn werk fantastisch, maar ik merk dat het woord ‘provocatief’ de verkeerde indruk wekt. Coaches komen mijn workshop binnen met: ‘Ik vind er geen flikker aan!’ Dat is bot; niet provocatief.’
Hoe ga jij als provocatief psycholoog te werk?
‘Net als ‘gewone’ psychologen probeer ik tijdens een behandeling eerst vast te stellen wat het probleem is en welke cognities ik moet uitdagen. Daarna probeer ik de cliënt te activeren. Op een humorvolle manier vergroot ik het probleem uit, zeg ik dat iets onmogelijk kan worden opgelost en gebruik ik veel stereotypen, ‘U bent een echte man!’.
Om deze technieken te gebruiken moet je een aantal vooronderstellingen omarmen. De provocatieve psychologie gaat er bijvoorbeeld vanuit dat mensen veel veerkrachtiger zijn dan ze lijken. Je kunt niet denken: ‘die man breekt in twee stukken als ik dit zeg’. Maar sarcasme, schelden, of iemand keihard confronteren is verboden. De cliënten moeten voelen dat jij aan hun kant staat. Je kunt de methode zien als het liefdevol plagen tussen twee vrienden.’
En die methode werkt echt?
Als ik cliënten uitdaag, verzetten zij zich automatisch: ze zeggen dat ze het wél gaan oplossen en leggen uit hoe ze het gaan doen. Door het te verbaliseren, verankert het in het brein. Coaches denken vaak dat ze cliënten niet kunnen helpen als zij niet gemotiveerd zijn, maar ik vind dat mensen motiveren onderdeel van ons werk is. Provocatieve psychologie is wat dat betreft zeer effectief.
Ik coachte een leidinggevende die twijfelde aan alles wat hij deed. Ik moedigde hem aan om méér te twijfelen en zei geregeld, met een liefdevolle knipoog, dat hij dan ook niet goed genoeg was. Na vier sessies diende hij mij van repliek en beschreef hij de plannen en acties waaruit bleek dat hij wel degelijk resultaat had bereikt in zijn team. Dan lach ik stiekem in mijn vuistje.
Waarom wordt provocatieve psychologie nog niet in universitaire opleidingen onderwezen?
‘Dat is een kwestie van tijd: de technieken zijn overduidelijk effectief. Het probleem is dat weinig mensen zich aan onderzoek naar provocatieve psychologie hebben gewaagd. De therapie bestaat niet uit een eenvoudig stappenplan; je kan per patiënt uit dertig verschillende technieken kiezen. Bovendien is niet alleen de techniek belangrijk maar juíst ook de instelling van de psycholoog: je moet een positief wereldbeeld hebben. En hoe meet je dat een hulpverlener iemand liefdevol en welwillend aan het plagen is?
Ondanks deze beperkingen ga ik binnenkort een onderzoek starten om aan te tonen dat de interventie: ‘verzetten om het probleem op te lossen’ de cliënt motiveert en kracht geeft.’
